Axad 03-Nov-2024 {HMC} Magaalada Wajaale daanta dowlad deegaanka Soomaalida Itoobiya ayaa la sheegayaa in isgaarsiinta ka go’ana tahay ilaa iyo sideed maalmood.
Suldaan Cali Suldaan Axmed Jeex oo ah suldaanka guud ee beelaha magaalada Wajaale oo BBC-da Khadka taleefoonka kula xiriirtay ayaa noo sheegay in arrintaas ay saameyn ku yeelatay magaalada.
Magaalada Wajaale waxaa lag isticmaaalaa adeegyada E-bir iyo waxyaabaha la midka ah kuwaas oo ku shaqeeya isgaarsiinta, markii taleefonada go’een Khadka ayey ka baxeen adeegyadaasi.
Suldaanka oo ka jawaabayay sababta aan loo isticmaali karin lacagta cadaanka ayaa sheegay in amni ahaan ay adag tahay.
“Lacagta birta Itoobiya dalka gudahiisa ayey mamnuuc ka tahay, lacagta birta hadii aad Jigjiga kaga soo aadaganeyso ama aad Wajaale la imaaneyso waa laga qaadayaa”.
Dhibaatada shacabka haysta ayaa lagu sheegay in lacaga caddaanka aadan wadooyinka la marin oo ciidamada jooga baraha koontarool ay la wareegayaan.
Suldaanka ayaa sidoo kale noo sheegay in isu socodka iyo xiriirkii ay la laaheeyn Itoobiyada kale uu go’ay.
“Walaalkey oo Harar jiifa hadda wax alle iyo wax aan kula xiriiro ma haayo”
Magaalada waxaa hadda u shaqeynaya khadka taleefoonka ay ka helaan dhinaca Jamhuuriyadda Iskeed ugu dhawaaqday madaxbannaanida ee Somaliland.
Bangiyada Itoobiya ayaa la sheegay in aysan ka shaqeyneyn deegaanka. Suldaanka waxa uu sheegay in arrintaas ay dowladda kala hadleen balse weli aan waxba laga qaban.
“Bangiyada madaxweynaha dowlad deegaanka ayaan kala hadalnay, wuxuu noo sheegay in arrintaas uu kala hadlay dowladda dhexe”.
Suldaanka waxa uu sheegay in dhibaatada ay ka cabanayaan ay tahay mid iyaga u gaar ah oo ku eg deegaankooda.
“Cunaqabteyn si qaas ah Wajaale u saaran ayey ka mid tahay waxyaabaha aan ka cabaneyno”
Suldaanka waxa uu kaloo sheegay howl ay dowladda dhexe wax ka qaban weysay in aysan suuragal aheyn in wax looga qabto Wajaale.
“Arin uu ganacsiga Itoobiya mareyn waayay in lagu maareeyo Wajaale suurtogalimeyso” ayuu yiri suldaanka oo sidoo kale ka digay dhibatada ka dhalankarta.
“Fowdo kale ayaa imaaneyso hadii arrintas dowladda isbeddel degdeg ah ka keeni weyso”
Si aan wax uga weydiino cabashada dadka deegaanka iyo suldaanka ayaan la xiriirnay maamulka degmada balse kama jawaabin taleefoonadeena.
Dhibaatada sarifka maxaa keenay?
Suldaanka waxa uu sheegay in saameynta ay kaga timid xadka dhankiisa kale sida uu filayo.
“Doolar Soomaaliya ama Jabuuti lagu sarifayo weeye waxa saameynta anaga nagu keenay, anagu waxaan nahay dariiq la maro ee daanta Itoobiya ma nihin meel ganacsi”
Dowladda Itoobiya ayaa hore u meelmarisay go’aan dhigaya in suuqa xorta ahi uu go’aamin doono nidaamka sarrifka lacagaha. Wax ka beddelkaan ayaana ah mid meesha ka saaray nidaamkii soo jireenka ahaa 50-kii sanno ee lasoo dhaafay.
Lacagta Birrta ee Itoobiya ayaana lumisay saddex meelood meel ka mid ah qiimaheedii doolarka lagu sarrifi jiray ku dhawaaqista nidaamka sarrifka lacagaha qalaad awgeed.
Nidaamkaas cusub ayaa dhigaya in bangiyada dalka Itoobiya ku yaala ay sarrifka lacag qabashada iyo bixinta kala heshiin doona macaamiishooda, waxayna tani xorriyad siinaysaa macaamiisha lacagaha ee sarrifka raba. Halka markii hore Baanka Qaranka ee Itoobiya uu jaangooynayay habka lacagaha lagu sarifo si maalinle ah.
Dhanka kale, dowladda Itoobiya si weyn ayey isgaarsiinta gacanta ugu haysa. Meelaha uu dagaalka ka socda waxaa dhacda in ay ka jarto isgaarsiinta qaarkeed.
Gobolka Oromia ayaa hore internetka iyo isgaarsiinta kale looga jaray muddo bilooyin ah markii uu socday dagaalka.
Dhammaan taleefoonada dalka waxaa bixiya shirkad ay dowladda leedahay. Hay’adda xuquuqda aadanaha HRW waxay hore u sheegtay in tani ay dowladda siineyso awood aysan cidi ka warhayn oo ay kula socon karto isgaarsiinta.
XIGASHO BBC
