Soomaaliya Weli Rajadeeda Ma Dhammaan: Dhalinyarada, Saxaafadda iyo Xalka Hoggaan-Wanaagga
Qalinkii: Ilyas Ahmed Elmi – Saxafi Soomaaliyeed
Hordhac
Soomaaliya waxay ku jirtaa marxalad murugo iyo fursad isku dhex jirta. Muddo ku dhow sodan sano ka badan waxaa na hareeyay burbur, dagaallo, abaaro, musuqmaasuq iyo hoggaan xumo. Laakiin inkastoo ay jiraan caqabado aad u badan, haddana waxaan aamminsanahay in Soomaaliya aysan weli lumin.
Waxaa jirta rajo dib u dhalan karta – haddii indhaha laga qaado qabyaaladda, isla markaana maskaxda la saaro xal waara oo ku saleysan isbeddel dhab ah.
Dhibaatada Ugu Weyn: Hoggaan Xumo iyo Qaybsanaan
Marka laga hadlayo sababaha ugu waaweyn ee curyaamiyay horumarka Soomaaliya, hoggaan xumidu waa tii ugu horreysay. Waxaa la arkay siyaasiin ku mashquulsan dano gaar ah, kuwaas oo uga faa’iidaysta qabyaalad si ay u ilaashadaan kursigooda.
Taasina waxay sababtay in dowladnimo dhab ah aysan sal adag ku yeelan dalka, isla markaana adeegyada bulshada ay noqdaan kuwo aan la isku halayn karin.
Xal ma la waayay? Maya. Waxaa la waayay dad daacad ah oo raba in ay horseedaan isbeddel, una dhabar adeyga in ay ka shaqeeyaan dan guud, xitaa haddii aysan u helin abaal marin deg deg ah.
Dhalinyarada: Qalab Taagan Ama Qarax Qarsoon
In ka badan 70% dadka Soomaaliyeed waa dhalinyaro. Waa xoog, waa maskax, waa himilo. Laakiin maantay, dhalinyaradii badankood waxay u kala qaybsan yihiin labo: kuwo la qalday oo hub loo dhiibay ama fikir xagjirnimo loo galiyay, iyo kuwo rajo beelay oo qaxooti ku noqday waddamo shisheeye anigoo tusaale u ah.
Haddii ay jirto rajada Soomaaliya, waxay ku jirtaa gacanta dhalinyarada. Waa in la siiyo fursad waxbarasho, tababar, shaqo, iyo ka qeybgal siyaasadeed. Dhalinyarada ha noqdaan kuwa codkooda la maqlo, taladoodana la tixgeliyo – ee ha lagu koobinin sawirro iyo ololayaal siyaasadeed marka doorasho soo socoto.
Saxaafadda: Saameyn Iyo Mas’uuliyad
Aniga oo ah saxafi Soomaaliyeed oo hadda ku sugan meel ka baxsan dalkayga, waxaan si qoto dheer u fahmay in saxaafaddu leedahay labo waji: mid wax dhisa, iyo mid wax dumisa. Waxaa naloo baahan yahay inaan nahay codka dadka aan codka lahayn – in aan xaqiiqda sheegno, aan iftiimino musuqmaasuqa, aan dhiirrigelino nabadda iyo wada hadalka.
Saxaafadda Soomaaliyeed waa in ay kor u qaaddaa codka dhalinyarada, doorka haweenka, dareenka barakacayaasha, iyo dadaalka dadka Soomaaliyeed ee rajo doonka ah. Waa inay ka baxdaa xayndaabka eexda qabiilka iyo cabsi gelinta kooxaha hubeysan.
Bulshada: Qayb Walba Waa Muhiim
Xalka Soomaaliya ma ahan mid kaliya dowladda ama dhalinyarada laga sugayo. Culimada, haweenka, odayaasha dhaqanka, ganacsatada, iyo qurbo-joogta dhammaantood waxay haystaan doorkooda. Midnimada, isu-tanaasulka, iyo wacyigelinta bulsho waa furaha kaliya ee la isugu keeni karo xalka.
Culimadu ha noqdaan kuwa mideeya, haweenka ha la siiyo doorkooda buuxa, qurbo-joogtu ha maalgeliso fursado dhallinyarada ay kaga baaqsan karaan tahriibka iyo xagjirnimada.
Gunaanad: Rajadu Way Jirtaa – Haddii Aan Gacmaha Is Qabsanno
Ma jiro waddan dhismo aan la hurin dhiig, hawl, iyo dadaal. Soomaaliya waxba kama duwana. Laakiin wixii naga dhashay, anagaa dhisi kara. Haddii aan diidno qabyaaladda, la dagaalanno musuqmaasuqa, garab siino dhalinyarada, saxaafaddu noqoto mid daacad ah, madaxda la xisaabtamaan, bulshaduna iswacyigeliso – Soomaaliya waxay noqon kartaa dal kobcaya, nabad ah, oo la ixtiraamo.
Anigu, Ilyas Ahmed Elmi, waxaan ahay saxafi Soomaaliyeed oo si qaxooti ah uga baxay dalkiisii, balse aan weli niyadda ka saarin in dalkaygu bogsan karo. Qalinkayga waxaan uga dhigaya geed ay ku hoos nasan karaan jiilasha mustaqbalka. Ma tihid mid keligaa wax beddeli kara, laakiin adiga ayey isbeddelku ka bilaabmi karaa.
Fiiro Gaar Ah:
Maqaalkan waxaad u isticmaali kartaa:
Daabacaadda wargeysyada ama website-yada (tusaale: The Guardian, Hiiraan Online, BBC Somali, Goobjoog, Hiiraanweyn iwm).
Blog-gaaga gaarka ah ama Medium.
Baraha bulshada si aad u dhaqaajiso dood dadweyne.
